Juan Carlos Onetti: Sınırlarötesi Bir Pezevenk

Juan Carlos Onetti... Münir Göle’nin Vargas Llosa’dan ‘arakladığı’ şekilde söylersek: sınırlarötesi bir pezevenk!

'94 yılında 85 yaşındayken ölen Uruguaylı yazar Onetti'nin Türkçeye çevrilmiş –Latinamerika’ya dair antolojilerde yeralmış tek tük öyküleri dışında– hiçbir eseri yok. (Aa, ne kadar ilginç…) İlginç bir insan Onetti, ayrıca!.. Farz-ı muhal; insanları “hoşgörme” eğilimindense “horgörme” eğiliminde bir yazar. (Edhem Eldem hocanın kulakları çınlasın!) Yazarın dostlarından, Nobelist romancı Mario Vargas Llosa'nın Onetti ile ilgili bir de kitabı vardır: Juan Carlos Onetti - Kurguya Yolculuk. Llosa burada, Onetti kahramanlarının en yüce amacının pezevenk olmak olduğunu söyler. Der ki; Onetti’nin kurgusu boyunca görürüz ki, ‘gerçek yaşam’ın ‘başarılı’ kabul ettiği kişiler (avukat, doktor, mühendis vs.) bir fahişenin peşi sıra, işi gücü, çoluğu çocuğu, herşeyi terk edip giderler ve romantik bir aşk yaşadığı kadınının pezevenkliğini üstlenirler.

(Tam da bu noktada bir okuma parçası, şiiri; bir nevi anlık ödev, yazının hakkı: Uzak Kaderler İçin - Turgut Uyar.)

Bir ‘edebiyat yarışması’nda iki sıkı dostun, Onetti ile Llosa'nın eserleri finale kalır –Llosa, “Yeşil Ev”, Onetti “Leşçi” ile…  Ve yarışmayı Llosa kazanır! Yarışmanın sonucu ile ilgili bir soru üzerine Onetti şöyle der: “Onun kerhanesinde orkestra vardı, benimkinde yoktu, ondan kazandı.”

 

Evet; Onetti, Llosa gibi şen bir dünyadan değil, leşçilerin dünyasından yazar. Oraya aittir. Santa Maria şehri onun için herşeydir. Bir romanında ölen bir karakter, bir başka romanında yaş toprak kokuları saça saça arz-ı endam edebilir. Hayatının son 20 yılını Madrid'te geçirir. Bu yirmi yılın on yılını değil sokağa çıkmak, yataktan bile kalkmadan, bir elinde viski, bir elinde dedektif romanları ve elbette sigara ile geçirir. İnsanlardan o kadar tiksinmiştir ki şöyle demiştir: “Biriyle tanıştığımda onun bir insan olduğunu bilmem bana yeter, o zaman daha beteriyle karşılaşmamın mümkün olmadığını bilirim.” Ya da: “John’un yalan söyleyebileceğini aklımdan bile geçirmedim. O, bir şey uydurmaya kalkışmayacak kadar horgörür insanları.”

Buraya kadar anlattıklarım, aktardıklarım kimin ne ölçüde ilgisini çekti bilemiyorum ama teslim etmemiz gereken bir şey varsa o da Onetti’nin Türkçenin geç kaldığı yazarlardan biri olduğudur! Benimki bir çeşit amme hizmeti, bundan sonrasını yayınevlerinin işi.

Meraklısına Not: 

Kitap-lık dergisinin 151. sayısının (2011) dosya konusu Juan Carlos Onetti'ye ayrılmıştı. Daha geniş bilgi için bu sayıya başvurulabilir. Ben de oradan arakladım zaten bu bilgileri.

Onetti ve Borges

Onetti ve Gabo