Üç Anne Şiiri: Celan, Mayröcker, Muşhîrî

AKÇAKAVAK

Akçakavak, yaprağınla ak pak bakarsın ya karanlığa.

Ak düşmemişti hiç annemin saçlarına.

Karahindiba, Ukrayna ne kadar yeşil.

Sarışın annemse dönmedi yuvasına.

Yağmur bulutu, kaynağın kurudu mu?

Benim sessiz annem ağlar tüm insanlara.

Çember-yıldız, bağlıyorsun o altın kurdeleyi,

Bir kurşunla annem kalbinden aldı yara.

Meşe kapı, kim çıkardı rezelerinden seni?

Benim tatlı annem gelemeyecek bir daha.

Paul Celan

(Haşhaş ve Bellek, BROY Yay., s. 15, 1994.

[Çev.: Gertrude Durusoy / Ahmet Necdet]

AÇIK KOLLARIYLA ANNEM

ona gidince beni karşıladığı zamanlar

şefkatli sözleriyle annem

onu arayıp gelemeyeceğimi söylediğim zamanlar

yana dönük yüzüyle annem

daha konuşmak isteyip de artık yapamadığı zaman

kapalı gözleriyle annem

onu son bir kez kucaklamak için geç kaldığım zaman

Friederike Mayröcker

(Çocuk Yazı, Pan Yay., s. 29, 2013.)

[Çev.: Burak Özyalçın]

Servi¹

kardeşlerim Mansûr ve Menûçehr'e 

diken dışında bir şeyin bitmediği,

rüzgâr dışında bir şeyin kükremediği,

ölüm dışında bir şeyin kalmadığı,

bir nefesten bir nefesin kımıldamadığı

çok uzak bir çölde!

uyumuş toprakta birisi,

gökmavisi bir taşın² altında,

kara toprağın bağrında,

bahtsızlıkla bu sıkıntı yurdundan,

varlık efsanesini kısaltmış,

iki bakış parlar. 

yine gülümser güneş,

yine ışıldar ay,

yine de varlığın kafilebaşı

yokluk çölüne doğru yol kateder 

yorgun ve kederli bir kalple, her sene,

bu coşkunluktan ve gürültüden uzak,

gidiyorum o suskun kıra doğru,

öpücük vermek için o gökmavisi taşa,

yüz süreyim diye o kara toprağın üzerine

ve bu uzun yolda,

ihtiyaç gözyaşı yanağımın üzerine damlar,

sıkıntının zehri benim damarımda koşar. 

ben varım bugün ve işte uzun yol.

ben varım şimdi ve işte suskun kır.

ben ve o sıkıntı zehri.

ben ve o ihtiyaç gözyaşı

seyredeyim uzaktan o soğuk ıssızlıkta,

bir nefesten bir nefesin kımıldamadığı diyarda,

durmuştur birisi! 

"kimin avare ruhudur,

gün batımı esnasında,

o gökmavisi taşın ayağına,

kanat çarparak inmiştir buluttan?” 

göğsüm çarpar ölümün dehşetiyle,

ürker ruhum o uzak gölgeden,

yarılır yüreğim sessizlik zehrinden!

yola göz dikmiş kalmışım,

ne bana kaçışın ayağı

ne bana bakışın takati! 

yersiz ürkülerimden utanıyorum,

baharın sabahından daha taze nazlı bir servidir,

boy dikmiş kırın bağrında,

kendi yalnızlık şarabından sarhoşçasına! 

“belki bu gün batımının kederli tanığının

gözü benim yolumdadır! 

belki de bu adem çölünün tutsağının

bana bir sözü vardır!" 

dikenden başka bir şeyin bitmediği,

rüzgârdan başka bir şeyin kükremediği,

ölümden başka bir şeyin kalmadığı,

bir nefesten bir nefesin kımıldamadığı,

uzak bir çölde,

ben, düşüncesindeyim, bu uzun servi,

ve tüm bu tazelik ve neşe... 

bu şaşırtıcı gizemin karanlığına dalmışken, ansızın!

bir gülücük ulaşıyor taştan kulağa,

bir gölge oluyor serviden ayrı,

gün batımının geçidinde,

ufuğun keder avizesinde,

bir an birbirimize bakıyoruz,

gölge gülüyor ve görüyorum eyvah:

annem gülüyor! 

anne! ey iyi anne!

bu ne biçim ulu bir ruhtur,

ve bu ne biçim büyük bir aşk,

ki ölümden sonra bile huzura ermiyorsun?

senin cansız vücudun toprağın bağrında,

bu keder evinde yalnız kalmış olan bir fidana,

gene can bağışlar! 

o soğuk endamda kalakalmış bir damla kan,

serviye güç ve takat bağışlar!

gece, sessizlikle dahi kucaklaşmış

varıyor yoldan yumuşakça

ben o sessiz kırdan 

gene yüz çevirmiş bu coşku ve gürültü dolu şehre,

giderim hoş, rüzgârın hafif kanatlılığıyla,

vücudumun her zerresi özgür,

vücudumun her zerresi çığlık. 

Ferîdûn-i Muşhîrî

(Seçme Şiirler (1955-1997), Pan Yay., s. 35, 2012)

[Çev.: Efe Murad]

_____________________

¹ Servi, her zaman yeşil kalmasıyla bilinen ve İran mitolojisine göre Zerdüşt'ün cennetten getirip âteşgedesinin kapısına diktiği rivayet edilen dirilik ve sonsuzluk simgesi ağaç. Yunan mitolojisinde sevilen bir kimsenin yitirilişini anlatır. (Kaynak: Nimet Yıldırım, "Servi" maddesi, Fars Mitolojisi Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı, 2008)

² Seng-i kebûd (seng: taş; kebûd: gökmavisi) ibaresinin iki anlamı var. Sözcüük mânâsıyla gökmavisi rengindeki taş anlamına geliyor. Servi adlı şiirde Muşhîrî, ölen annesine sesleniyor ve bir servi altında yatan annesinin mezar taşı[nın] gökmavisi renginde olduğunu söylüyor. İkinci olarak kara toprakta yatan annesinin üstünde gökmavisi bır taş, yani alabildiğince gökyüzü var. Annesi gökyüzü "taş"ının altında yatıyor. 

***

hâmiş:

belki de bu bir seridir ve devamı gelecektir!