Üç Tarz-ı Tasarım

No:1

John' Cage" sergi afişi, Bülent Erkmen, 2012.

Rapor:

20. Yüzyıl deneysel/kuramsal müziğinin en önemli ismi John Cage adına Amerika’da açılacak bir sergi için Bülent Erkmen’den bir afiş hazırlanması istenmiş. Erkmen, tasarım süreci içerisinde Cage’in kült eseri 4’33’’ (4 dakika 33 saniye, 1952) üzerinden bir afiş hazırlamaktan yana koymuş tavrını. İşbu eser 4 dakika 33 saniye boyunca süren ‘notasız bir müzik’ eseridir. Müzisyen piyanonun başına geçer, nota defterini açar ve kronometrenin düğmesine basmasıyla eserin icrası başlar. İlk bakışta 4 dakika 33 saniye boyunca hiçbir sesin olmadığı intibaına kapılırız. Oysa bir müzik/ses vardır ama bu ses, alıştığımız üzere müzik aletinden değil ‘çevre’den gelir. Cage, 4’33’’ eserinde ‘dış sesin’ bestesini yapmıştır: öksürenler, boğazını temizleyenler, sırıtıp gülenler… Bülent Erkmen’in afiş tasarımındaki büyük boşluk işte bu eserden hareketle ortaya konmuş bir yorumdur. Buruşukluk ise dışarının sesine bir göndermedir. Bunun için matbaa çalışanlarından yardım aldığını da ekleyeyim. Tek talimat: buruşukluk merkezden dışarıya doğru yapılacak. Tıpkı sesin, ağzımızdan çıkarken yumuşayıp dağılması gibi… Benim için bir ‘arzu nesnesi’nden farksız olan bu eserin matbaa çalışanları için de eğlenceli bir mesaiye karşılık geldiğini tahmin etmek güç değil.

[ http://jeff-wonders.com/work/view/1403]

  

*

No:2

Richard Price şiir kitabı, Karen Bleitz, 2005

Rapor:

Daha önce hiç Richard Price şiiri okumamış olsam da mekanik bir kitap tasarımını gerektiren/çağrıştıran şiirler yazdığına şüphe yok… Tıpkı Mayakovski gibi yahut Nâzım Hikmet: “–trrrrum, trrrrum, trak tiki tak, makinalaşmak istiyorum!” Mallarme’nin deyişiyle “şiir kelimelerle yazılır.” Kelimelerle kurulmuş bir evren için yapılacak tasarımın da ortaya konulan atmosferden bağımsız hareket etmesini bekleyemeyiz. Karen Bleitz bu anlamda radikal bir iş yapmış. Çünkü kitap, en basit anlamıyla, iki sert kapak arasına sıkıştırılmış sayfalar bütünüdür ve icat edildiği günden bu yana formunu korumuştur. Tıpkı kaşık gibi! Bu form sanayi devrimiyle bile değişikliğe uğramadı –hem ne gereği vardı! Okunurken yaşanabilecek işlevsel aksaklıklar içeride karşılaşılan lunapark misali ortamla bambaşka bir hâl alacak ve belki de binlerce yılın okuma kültüründe radikal bir değişikliğin ilk fitilini ateşleyecek Bleitz. Bekleyip göreceğiz! Şimdilik bu eksantrik kitap tasarımına bakıp bakıp keyifleniyorum.

[ http://www.karenbleitz.com/the-mechanical-word/ ]

*

No: 3

Çay Tabağı, Barış Derviş, 2012.

Rapor:

Çay, dünyanın birçok ülkesinde yoğun şekilde tüketilen bir keyif içeceğidir. Çin’de –genellikle– kâseye benzer kulpsuz fincanlarda tüketilirken İngiltere’de fincanlarda tüketilir. Bunun yanında globalleşmenin getirdiği bir alışkanlık olan hem poşet çay kullanımı hem ‘kupa bardak’ olarak tabir edilen kaplarda da tüketilmektedir. Ülkemizde ise daha geleneksel bir yöntemle, ‘ince belli’ dediğimiz cam bardaklarda tüketimi daha yaygındır. Şimdilerde kullanımı noktasında insanların oldukça bilinçlendiği şeker kullanımı da bu çay seanslarında/molalarında çay keyfini sekteye uğratıcı bir durum olagelmiştir. Klasik bardak altlarında şekeri koymak için özel bir bölme/cep olmadığından ihtiyaçtan fazlası ıslanıp zayi olmaktadır. Barış Derviş’in tasarımı işte bu küçük gibi görünse de neredeyse her gün ve birden çok defa karşılaştığımız bir soruna çözüm üretme girişimiyle takdiri hak ediyor. Prototip olarak kullandığı altlığı mat-siyah renkte seçmiş olması ise (ve hatta neredeyse gri renkte bir bardak kullanması ya da ışığı iyi ayarlayamaması, başka bir ifadeyle iyi bir sunum yapamaması) ‘tavşan kanı’ bir çayın yanına yakışmayacak bir canlılıkta olsa da işbu tasarım ürünü sonraki aşamalarda gerek renk gerek farklı ebatlardaki bardakların kullanımına da müsaade eden çeşitli boyutlarda üretilmesiyle daha işlevli bir hâl alabilir.
[ https://hayalbankasi.wordpress.com/2012/10/05/cay-tabagi-tasarimi-tea-dish-design/ ]

----o----

P.S.

Blog dışında bir yer için yazmak/yapmak zorunda kaldığım bu üç farklı tasarım değerlendirmesi, zayi olmasın için, buraya da yükledim. Herhangi bir iddiadan uzak, olsa olsa, dikkat çeksin içindir… Üçüncü nesneyi seçerken biraz zorlandım. Aklıma başka şeyler de geldi ama benim için yeterince ilginç değildiler. Çay tabağı da değil ama n’apalım… Varsa aklınızda ilk ikisine benzer farklılık ve özgünlükte işler yorum yaparak paylaşın lütfen.