‘Minimalizm’in Şafağı

Yinelemelerin sıkça kullanıldığı, değişimlerin ise uzun periyotlara yayıldığı minimalizm kategorisi La Monte Young, Terry Riley, Steve Reich ve Philip Glass’ın 1960'lardan itibaren ortaya koydukları devirsel şekilde yinelenen kalıplara dayalı eserleri için kullanılmaya başlandı.

Reich, terimi İngiliz besteci Michael Nyman’a atfeder. Glass'a göre ise ‘suçlu’ Tom Johnson’dır: “Bu kelimeyi o icat etti ve bu yüzden onu hiç affetmeyeceğim.”

Glass’a kulak vermeye devam edelim: “Terimin en kötü yanlarından biri, işiteceğiniz şeyi pek az tanımlayabilmesidir... 1976'dan itibaren geniş ölçekli müzik/tiyatro eserleri üzerinde çalışmaya başlamamla birlikte, o dönem benim için büyük ölçüde sona ermişti. Minimalizm estetiği ile müzik/tiyatronun taleplerinin yeterince uyuştuğunu pek sanmıyorum.”

Glass başka bir yerde de şöyle diyecektir: “Bu müziği bugün yazabileceğimi sanmıyorum ama hâlâ çalmaktan hoşlanıyorum.”

Glass, Reich, Young ve Riley’in kendilerini bu kategoriden uzak tutma çabalarına rağmen, kariyerlerindeki tartışılmaz benzerlikler onların bir arada anılmalarını bir ölçüde anlaşılır kılar. Minimalizmin tam da bu noktada Türk şiirindeki ‘İkinci Yeni’ vakasıyla benzerlikler taşıdığı açık!

Türün ilk dönemindeki yapıtların çoğu son derece yavaş bir şekilde değişen yinelemeli bölümlerden oluşur.  ‘Diziselci’ bestecilerin kullandığı güç anlaşılır yapısal yöntemlerden farklı olarak, minimalistler yakınlık ve açıklık peşindeydi (İşler karıştı: bu kez de ‘Garipçiler’/’Birinci Yeni’ giriyor devreye!) fakat yapıtların uzunluğu dinleyiciler için büyük bir güçlük oluşturuyordu. Buna örnek olarak, Robert Wilson ve Philip Glass’ın beraber yarattığı, geleneksel öykü, aryalar, dekor gibi öğelerin yer almadığı minimalist ‘opera’ “Einstein On The Beach” verilebilir. Aralıksız 5 saat süren yapıt New York Metropolitan’daki iki gösterisini de kapalı gişe oynar...

Zaman içerisinde kendilerine temel bir ‘sözlük’ oluşturan minimalist besteciler, eski yapıtlarını artık yeni bir tarz konser için –bir nevi– ‘çimento harcı’ olarak kullanıyorlar.  Kendilerinden sonraki besteciler üzerinde büyük etkileri olduğu, nüfuz alanlarının genişliği aşikâr. Mesela: John Adams’dan Daniel Lentz’e, John Surman ile David Darling’e, hatta David Bowie ile Brian Eno’ya kadar. Evet, yazı bu kadar.

[Yukarıdaki yazıyı ‘oluştururken’ Alışılmadık Sesler isimli kitaptan ziyadesiyle istifade ettim.]