En Sevdiğim 10 Film ve Birer Şiir

Aşağıdaki listenin bir benzerini daha önce “Sinema TarihiMin En İyi 10 Filmi” başlığıyla paylaşmıştım. Doğrusu, sinemayla intisâbı film’den öte yönetmen’i önceleyen bir ‘sinemaçoksever’ olan bendenizin, eh, kimse de sorup etmeden bir “en iyi film” listesi hazırlamasını sonraları küçümsedim, komik buldum. (Tabii, sözkonusu listenin özgün bir yanı da yok değildi: Ozu’nun tek sıkı filminin Tokyo Hikâyesi olmadığını, Bresson’un Rastgele Balthazar’dan ya da Tarkovski’nin İz Sürücü’den ibaret olmadığını, Yeni Dalga’yı ve hatta ’68 kuşağını muştulayan Jean Vigo’nun görmezden gelinemeyeceğini vs. kendimce ifade etmek istemiştim.) Şimdi ise, daha isabetli olduğunu düşündüğüm ve daha öznel, daha yakışıklı bir başlıkla, “En Sevdiğim 10 Film” ile sürdürüyorum bu serüveni. (Belki bunun “Türk Filmi” versiyonu da gelir bir gün!) Yazıyı ilk tasarlayışımda, her filmin benim için ne ifade ettiğini, bu filmi niye sevdiğimi anlatan kısa bir şeyler yazarım diye düşünmüştüm. Kısmen de olsa, yine öyle oldu denebilir: her birini ayrı ayrı çok sevdiğim bu 10 film için birer şiir düşündüm, aklıma gelen şiirleri açıp tekrar okuduğumda filmin zihnimdeki imgesiyle seçtiğim şiir arasındaki yakınlıktan dehşete kapıldığım bile oldu. Bakalım siz ne düşüneceksiniz, siz (kaç kişisiniz acaba, böyle konuşuyorum ama?) ne gibi bağlantılar kuracaksınız film ve şiiriyle ilgili. Ha, bir de şu var: klasik sunumu aşmak adına filmlerin afişleri yerine o filmden sevdiğim bir kareyi kullandım. Fotoğrafın altında filmin/yönetmenin ismi, onun altında ise şiiri yer alıyor. (Bu cümle için bazılarınızdan özür diliyorum.) En altta ise sıralı tam liste!

…

Yahu kısa bir şey yazacaktım sözde, yine kaçtın ipin ucu… Efem, defaatle belirttiğim üzre, işbu blogu evvelâ kendim’çün yapıyorum. Aşağıdaki listeyi yine aynı dürtüyle, kendim için bir şeyler yapma isteğiyle ortaya çıkardım ve Allah sizi inandırsın o kadar içime sindi ki, sanki kalbimin bir parçasını bırakıyorum buraya, inşallah hiç ölmez. D’Annunzio’nun dediği gibi, “Yalnızca hiç ölmeyen güzeldir”.

◯◯◯

Anne ve Orospu (1973) / Jean Eustache

DÜŞMAN

Gençliğim bir karanlık fırtına oldu,

Birkaç yerinde parlak güneşler açan;

Öyle harap çıktım ki bu fırtınadan,

Bahçemde kızarmış tek tük meyve kaldı.

İşte fikirlerin güzüne ulaştım,

Suyun mezarlar gibi çukur açtığı

sel basmış toprakları durmayıp gayrı,

Kürekler, tırmıklarla onarman lazım.

Boyatacak mı ki sırrî gıdayı bulup

hayal ettiğin yeni çiçekler acap

Bir kumsal gibi yıkanmış bu topraklardan

-Ey acı! ey acı! Zaman ömrü yiyor,

Ve kalbimizi kemiren sinsi düşman

Kaybettiğimiz kanla gelişip büyüyor!

Charles BAUDELAIRE

Çeviri:

Ahmet Muhip DRANAS

Lanet (1988) / Béla Tarr

DUYUM

Mavi yaz akşamları, patikalarda, dalgın,

Gideceğim, sürtüne sürtüne buğdaylara:

Ayaklarımda ıslaklığı küçük otların,

Yıkasın bırakacağım başımı rüzgâra!

Ne bir şey düşünecek, ne bir lâf edeceğim.

Ama sonsuz bir sevgi dolduracak içimi;

Göçebeler gibi, uzaklara gideceğim,

Mutlu, sanki yanımda bir kadın varmış gibi.

Arthur RIMBAUD

Çeviri:

Orhan Veli KANIK

Ayazda Bir Yürek (1992) / Claude Sautet

ASILI EROS

Gece, yolunu yarılamıştı. Göklerin yığını, o anda tümüyle sığacaktı

bakışıma. Seni gördüm, ilk ve tek, yıkılmış kürelerdeki tanrısal dişi.

Sonsuzluk giysini yırttım, toprağıma getirdim seni, çırılçıplak. Çürü-

müş yaprakların devingen tortusu her yanımızı sardı.

Uçuyoruz, diyor hizmetçilerin, acımasız uzayda, - kızıl

borazanımın türküsü eşliğinde.

René CHAR

Çeviri:

Samih Rifat

Cennetten de Garip (1984) / Jim Jarmusch

YOL İKİYE AYRILDI

Yol ikiye ayrıldı güze batık ormanda,

Gezemediğim için üzgünüm ikisini de

Bir gezgin gibi tek başına, uzun süre

Durdum, baktım en uzaktaki yola

Bükülüyordu çalılıkların arasında;

Ardından ötekine saptım güzellikten nasipli,

Kim olsa onu seçmez miydi zaten,

Çimenlerle kaplıydı fethedilmekti niyeti;

İşin doğrusu yolların her ikisi de

Gerçekte eşit ölçüde aşınmıştı,

Ve ikisinde de seher eşit uzanırdı

Yapraklara, ayak altında kararmamıştı renkleri

Âh, ilkini bir başka güne bıraktım!

Anlamadan bir yolun başka bir yola kavuştuğunu,

Kararsızdım gidersem dönemem asla geri.

Anlatacağım derin bir âh ile bu durumu

Yıllar yılı her yerde her zaman:

Yol ikiye ayrılmıştı ormanda ve ben--

Daha az katedilmiş olanı seçtim,

Ve bütün ayrımı yaratan da buydu.

Robert  FROST

Çeviri:

T. Asi BALKAR

Siyam Balığı (1983) / Francis Ford Coppola

DENİZ. DENİZ.

Deniz. Deniz.

Yalnız deniz!

Neden getirdin beni, baba,

sen bu şehre?

Neden kopardın, baba,

beni denizden?

Düşlerimde köpükler

yüreğimi kancalar

demir alırcasına.

Neden sürükledin baba,

beni buraya?

Rafael ALBERTI

Çeviren:

Cevat ÇAPAN

Dekalog: Altı (1990) / Krzysztof Kieślowski

GECE. ŞEHİR UYUMUŞ.

Gece. Şehir uyumuş.

Kocaman pencerenin ardında

Can çekişen bir adam gibi

Sakin, heybetli.

Camın önünde kederli biri

Küsmüş talihine,

Göğsü bağrı açık

Yıldızlarda gözleri.

-Yıldızlar, yıldızlar!

-Nedir kederimin sebebi?

Yıldızlarda gözleri.

-Yıldızlar, yıldızlar!

-Nereden geliyor bu keder?

Ve yıldızlar konuşuyor

Anlatıyorlar her şeyi.

Aleksandr BLOK

Çeviri:

Melih Cevdet ANDAY - Erol Güney

Neon Tanrı (1992) / Tsai Ming-liang

BARBARA

Anımsa Barbara

Yağmur yağıyordu o gün Brest'te durmadan

Yürüyordun gülümseyerek yağmur altında

Şaşkın hayran sırılsıklam

Anımsa Barbara

Siam sokağında rastladım sana

Yağmur yağıyordu Brest'te durmadan

Gülümsüyordun

Gülümsüyordum

Tanımıyordum seni

Sen de beni tanımıyordun

Anımsa gene de anımsa o günü

Unutma

Saçağın altına sığınmış bir adam

Adını ünledi

Barbara

Seğirttin ona doğru yağmur altında

Şaşkın hayran sırılsıklam

Atıldın kollarına

Anımsa bunu Barbara

Sen diyorum diye de bana kızma

Sen diyorum bütün sevdiklerime

Ancak bir kez görmüşsem bile

Sen diyorum bütün sevişenlere

Tanımasam bile

Anımsa Barbara

Unutma

O yumuşak mutlu yağmuru

Mutlu yüzüne yağan

O mutlu kente yağan

Denize yağan

Tersaneye yağan

Quessant gemisine yağan yağmuru

Ah Barbara

Ne hırboluktur savaş

N'oldun şimdi sen

O demir o çelik o kan yağmuru altında

Ya o adam n'oldu seni yürekten

Kucaklayan

Öldü mü kaldı mı n'oldu

Ah Barbara

Yağmur yağıyor Brest'te durmadan

Eskiden nasıl yağıyorsa öyle

Ama artık bildiğin gibi değil bura yok oldu her şey

Yıkık bitik bir yas yağmuru şimdi yağan

Demir çelik kan fırtınası bile değil

İtler gibi kuyruğunu titreten

Bulutlar yalnız bulutlar

Brest'te sular boyunca yitip giden itler

Çürümek için gidiyor uzaklara

Hiçbir şey kalmayan Brest'ten

Çoook uzaklara

Jacques PRÉVERT

Çeviren:

Teoman AKTÜREL

Baran (2001) / Majid Majidi

SON KARŞILAŞMANIN ŞARKISI

Buzdan bir el kalbimi sıkıştırıyordu sanki

Ama bir düşte yürüyor gibiydim;

Sağ elimin eldivenini

Çıkarıp sol elime giydim

Bitmez tükenmez gibi geldiler bana

Oysa topu topu üç taneydi basamaklar

“Benimle öl..” diye fısıldadı

Akçaağaçların arasından sonbahar

“Aldatıldım ben.. Üzgünüm..

Uçarı, kötü yazgım aldattı beni…”

Dedim ki “Ben de, ben de öyleyim..

Ölürüm… Ölürüm seninle sevgili..”

Son karşılaşmanın şarkısıydı bu

Dönüp bir kez daha baktım karanlık eve;

Yatak odasının penceresinde

Mumlar, kayıtsız, sarı bir ışıkla parlıyordu…

Anna AHMATOVA

Çeviri:

Ataol BEHRAMOĞLU

Nazarín (1959) / Luis Buñuel

ÂGAPE

            Kimse gelmedi bugün bana sorular sormaya;

kimse bir şey istemedi benden bu ikindi.

            Bir tek mezarlık çiçeği görmedim

bütün o neşeli fener alayında.

Affet beni, tanrım: ne kadar az öldüm!

            Herkes, herkes geçip gidiyor bu ikindi

sorular sormadan bana, beni sormadan.

            Bilmiyorum ne unuttular, ellerimde

kalan bu fenalık yabancı bir nesne gibi.

            Kapıya çıkıp,

bağırmak istiyorum herkese:

Aradığınız biri varsa, işte burada!

            Bütün ikindilerinde hayatımın,

anlatamam ne kapılar kapandı yüzüme,

ve ruhum yabancı bir şeyle doldu.

            Kimse gelmedi bugün;

ve çok az öldüm bu ikindi.

César VALLEJO

Çeviri:

Erdal ALOVA

Hergün (2012) / Michael Winterbottom

BABA EVİ

Hüzünlüdür baba evi. Kalır bırakıldığı gibi

Kendini son terk edenin zevkine uygun,

Yeniden kazanmak istercesine o gideni.

Oysa, sevindirecek kimsesi yokken, solgun,

Bir türlü unutamaz yitirdiklerini.

Ve yeniden başlayamaz dönüp geriye,

İşte, her şey böyle olmalı, deyip coşkuyla

Bunu denediği günlere. Çoktan uğramış yenilgiye.

Nasıldı bir zamanlar! Bakın: resimlere, şu vazoya.

Çatal bıçak. Notalar piyanonun üstünde.

Philip LARKIN

Çeviri:

Şavkar ALTINEL - Roni MARGULIES

◉◉◉

Şiirler için kaynak:

http://www.siir.gen.tr/

◈◈◈

[Seçkiye, yani filmler ve yakıştırdığım şiirlerin uyumuna dair aşağıya küçük bir yorum bırakabilirseniz mutlu olurum.]