Bu Dünyada Mutlu Olmak ve Christophe Plantin

1520 dolaylarında Saint-Avertin’de (Fransa) doğuyor Plantin. 20’li yaşlarının sonuna geldiğinde Fransa’ya kıyasla insanların dinsel konulara daha açık olduğu ve ekonomik şartların daha çok umut vaat ettiği bir yerde yaşamak istediğinden Benelüks ülkeleri (Almanya ve Fransa arasında bulunan, günümüzdeki Belçika, Hollanda[Nederland] ve Lüksemburg’u kapsayan kıyı bölgesi) olarak adlandırılan bölgedeki Anvers iline yerleşiyor.

Ünlü bir tipograf ve matbaacı (keyfi geldiğinde de şair!) olma yolundaki kariyerine ciltçi ve deri tasarımcısı olarak başlıyor. Süslü deri işleri zenginlerden büyük rağbet görüyor ancak 1555’teki bir olay Plantin’in kariyerinde değişiklik yapmasına yol açıyor: Benelüks ülkelerinin yöneticisi olan İspanya Kralı II. Felipe için ısmarlanan bir deri kutuyu kendi elceğizleriyle götürürken, Anvers’te saldırıya uğruyor. Birkaç sarhoş Plantin’e kılıçla saldırıp omzundan yaralıyorlar. Omzundaki yara iyileşse de Plantin artık ağır iş yapamayacak duruma geliyor, bu nedenle zanaatına son vermek zorunda kalıyor. Sonrasında, bir Anabaptist olan Hendrik Niclaes’in inayetiyle basım işine başlıyor.

Plantin, kurduğu basımevine De Gulden Passer (Altın Pergel) adını veriyor. Markasının sembolü ise, “Çalış ve Sebat Et” anlamına gelen “Labore et Constantia” yazısını çizen bir altın pergel.

Fikren Protestan Reformcuların yandaşı olsa da başını derde sokmaktan kaçındığı için suya sabuna dokunmadan yaşasa da bunun sonucu olarak “din konusunda belirsiz bir tavır takınmak”la suçlanıyor ve bu tavrı doğrultusunda sapkın kitaplar bastığına dair söylentiler yayıldığı için 1562’de bir yıldan uzun bir süre için Paris’e kaçmak zorunda kalıyor.

1563’te zengin tüccarlarla kurduğu 5 yıllık ortaklık neticesinde kendi basımevinde 260 farklı eser basıyor. Bunlar arasında Kitab-ı Mukaddes’in İbranice, Yunanca ve Latince baskıları ve Hollandaca Katolik Leuven Kitab-ı Mukaddesi’nin güzel desenli baskıları da bulunuyormuş –kaynakların yalancısıyım.

…

İşte, Christophe Plantin, 34 yılı aşkın bir süre yürüttüğü matbaacılık işini yılda ortalama 55 kitap olmak üzere toplam 1.863 farklı kitap basarak 1 Temmuz 1589’daki ölümüne kadar sürdürüyor. Bunun, bugün bile bağımsız bir basımcı için muazzam bir başarı olduğunu söylemek gerek.

Tabii, basım işindeki hüneriyle değil, şiiriyle dikkatimi çekti Plantin. Bunu da hırsız saksağan gibi öylece paylaşmak yerine, şair hakkında edindiğim bilgileri de blog için derlemek istedim.

 Roland Barthes, Plantin’in aşağıya aldığım ünlü şiiri Le Bonheur de ce monde’u Collèce de France’daki dersini dinleyenlere de okumuş ve şerh etmiştir. Şiiri, Barthes’ın iki ciltlik Romanın Hazırlanışı (Sel Yayınları, 2005) kitabını okurken keşfettim. Nefis bir şey hakikaten! Muska yapıp boyna asılacak cinsten bir şiir. (Bir ara böyle bir diziye başlamak istiyorum: Muskalık Şiirler!) Daha çok Christophe Plantin şiirini dilimizde okuyabilmek ümidiyle diyorum… Gören gözler için, bir tanesi, aşağıda.

Bu Dünyada Mutluluk

Kullanışlı, temiz ve güzel bir eve,

Kokulu ağaçlarla kaplı bir bahçeye

Meyvelere, nefis şaraba, sükunete, az sayıda çocuğa

Gürültüsüz patırtısız sadık bir kadına sahip olmak yalnızca,

Ne borç, ne aşk, ne dava, ne kavga,

Ne de aileyle bölüşecek mal mülk

Azla yetinmek, Büyüklerinden hiçbir şey beklememek,

Bütün tasarılarını da adil bir örneğe göre ayarlamak,

Açıkyürekli olmak ve ihtirastan uzak yaşamak,

Kendini tereddütsüz tapınmaya adamak,

Tutkularını terbiye etmek, onlara itaati öğretmek,

Düşünceyi özgür, yargıyı da güçlü kılmak,

Aşılı ağaçları yetiştirirken tespih elde dua etmek,

Ve evinde yavaş yavaş ölümü beklemek.

Çeviren:

Mehmet Rifat & Sema Rifat