Bir Bibliyoman: Kont Koziebrodzki

Allan Kausch, 2011

Viyana’daki eski müşterilerimden Kont Koziebrodzki, kitaplar uğruna kendinden feragat etmeyi aşırı noktaya vardıran bir insandı. Ona göre kitapların sağladığı manevi beslenme bedensel beslenmenin önündeydi. Bu muhterem kontun kitaplara taptığını söylemek pek aşırı bir abartma olmaz. Zarif bir cildi ya da son derece iyi basılmış bir kitabı seyre daldığında, sanki bir hülya içinde kaybolup giderdi. Kontun koleksiyonu büyüdükçe, kendisi daha inceldi ve yüzü daha solgunlaştı. Çünkü uyanık olduğu bütün saatleri koleksiyonunu hayranlık içinde seyretmekle geçiriyor ve hayatın gereklerini ihmal ediyordu. Benden kitap aldığı sıralarda, onun garip yaşam tarzı hakkında bir şey bilmiyordum. İyi bir müşteriydi; ödemelerini nakit yapıyor ve hiçbir zaman bana sorun çıkarmıyordu. Keşke onun gibi daha fazla müşterim olsa diye düşünüyordum. Ama davranışlarındaki bir acayiplik de dikkatimi çekmiyor değildi. Kont ne zaman bir kitap satın alırsa, ben de dahil olmak üzere hiç kimsenin bu kitaba dokunmasına izin vermiyordu. Bütün aldığı şeyleri kendi başına paketlemekte ve hemen beraberinde götürmekte ısrar ediyordu. Tıpkı Müslümanlar gibi başkalarının elinin değdiği her şeyi kirlenmiş saydığı için mi, yoksa kitaplara zarar vermemizden çekindiği için mi böyle davrandığı konusunda kesin bir şey söyleyemem. Sebep her ne olursa olsun, kitaplarını tahrip gücü yüksek birer patlayıcı gibi elinde tutuyor ve valiz ya da karton kutulara ihtiyatla yerleştiriyordu.

Kont hakkında bildiğim tek şey Polonyalı olduğuydu. Gerçekten bir soylu mu olduğu, yoksa kendini öyle mi gösterdiği konusunda bir fikrim yoktu. Polonya’ya ilişkin kitaplar ve 16. yüzyıl baskıları başlıca ilgi alanıydı; aslında bu ilgisi için tutku sözcüğünü kullanmak daha yerinde olur. Viyana’da bu tür malzemeyi kapsayan stokum oldukça genişti; kont yılda iki kez gelerek elimdeki kitapları gözden geçirirdi. Başka hiç kimseye yakıştıramayacağım kadar Rasputin’e benzeyen kontun badem gibi iri gözleri, uzun ve gür bir sakalı vardı. Ondan daha kibar ve nazik bir insan düşünülemezdi. Ona sattığım her kitap için, sanki hediye olarak veriyormuşum gibi teşekkür ederdi.

Birkaç yıl sonra kontun öldüğü haberi geldi ve kütüphanesine değer biçmek için bir çağrı aldım. Kitaplarla ve sanat yapıtlarıyla dolu bir 16. ya da 17. yüzyıl şatosu göreceğimi umarak Polonya’ya gittim. Ama kontun hal ve hareketleri bana, beklenmedik bir durumla karşılaşmaya, hazır olma yönünde bir ipucu vermeliydi.

Kont, Wasmuth’un temsilciliğini yaptığım günlerden aşina olduğum Lemberg (Lwów) adlı kente arabayla dört saat uzaklıktaki küçük bir köyde oturuyordu. Köye vardığımda Koziebrodzki’nin şatosunu sordum, ama bana yolu gösterecek hiç kimseyi bulamadım. Sonunda her yanı dökülen eski bir çiftlik ambarına gönderildim. Kontun ev işlerine bakan yaşlı bir kadın beni İçeriye aldı. Evin eşyası demir bir karyola, kaba bir lavabo, basit ve sade birkaç sandalye ve masayla sınırlıydı. Etrafta tek bir kitap rafı yoktu. Yerde yığınlar halinde kümelenmiş yüzlerce kitap duruyordu. Kontun kimsenin dokunmasına kıyamadığı kitaplarının kaderi buydu.

Hizmetçi kadın bana kontun öyküsünü anlattı. Kont gerçekten de 30 yıl öncesine kadar bir şatoda yaşamıştı. Ama bütün gelirini kitap satın almak için kullanmış ve yeni alımlara para sağlamak için sonunda şatosunu da elden çıkarmak zorunda kalmıştı. Yanına günlük yaşama ancak yetecek kadar mobilya alarak çiftlik ambarına taşınmış ve yaşamının geri kalan yıllarını tıpkı bir Hint fakiri gibi geçirmişti. Çok az yemek yiyor, arkadaşlarıyla hiç görüşmüyor ve köyden yalnızca kitap satın almak için ayrılıyordu. Gündoğumundan geceye kadar bütün uğraşı kitap yığınlarını tekrar tekrar düzenlemek, kitap ciltlerini hayranlıkla seyretmek, kitapların sayfalarını rasgele karıştırmak ve geçmişte yaptığı iyi alımların anılarına dalmaktı. Kitap koleksiyonculuğu onun için yaşam biçiminin ötesinde bir şey, bizzat yaşamın kendisiydi. Kütüphaneyi sempatiden uzak olmayan bir duyguyla değil, ama iyi olduğu için satın aldım.

Hans Peter Kraus

(Bir Nadir Kitap Destanı, Çev.: Nurettin Elhüseyni, Müteferrika Yayınları, 2005, sy. 208-9-10.)