Rohmer ve Altı Ahlak Hikâyesi

Rohmer öldüğünde 22 yaşındaydım. (Hayır, pantolonlu bir bulut değildim, asla!) O yaşımda Rohmer’in gidişinin sinema adına önemli bir kayıp olduğunun farkındaydım. 1963-72 arasında çekilmiş filmleri kapsayan meşhur Altı Ahlak Hikâyesi’nden (Six Moral Tales) ve mevsim hikâyelerinden birkaçını izlemiştim. (Hatta bu yazıdan sonra ustanın Dört Mevsim’i üzerine de bir şeyler söylemeyi düşünüyorum.) Yine de -bulamadığım için- bir türlü tamamlayamadığım Ahlak Hikâyeleri hep aklımdaydı. Baharın gelişini kavramaya çalıştığım bir Mart gününde içimde gizlenmiş merak duygusu günyüzüne çıktı ve tekrar aramaya koyuldum. İnternet âleminin müdanasızca sunduğu imkânlarından istifade edip seriyi baştan sona katettim.

Burada filmleri özetleyecek değilim. Herbiri için ufak tefek notlarım olacak ama öncesinde 6 hikâyeyi kendimce sıralamak isterim -en çok sevdiğimden nispeten daha az sevdiğime:

6. Öğleden Sonra Aşk (1972)

⤥

4. Maud'lardaki Gecem (1969)

⤦

1. Monceau’nun Pastaneci Kızı (1963)

⤥

3. Koleksiyoncu Kız (1967)

⤦

2. Suzanne’ın Kariyeri (1963)

⤥

5. Claire'in Dizi (1970)

23 dakikalık bir kısa film olan Monceau’nun Pastaneci Kızı serinin ilk filmi. Rohmer 43 yaşında: geçmişin kararlarını sorgulamak için elverişli yaşlar. Kısacık bir ilkgençlik hikâyesi, sonraları “Ahlak Hikâyeleri”ne evrilecek. Şümullü anlatılar böyle doğuyor işte: küçük anılar, izliyor, büyük çıkarımları…

Altı Ahlak Hikâyesi yerine “Altı Kader Hikâyesi” de olabilirmiş bu serinin adı. Suzanne’ın Kariyeri (54’) buna en iyi örnek. Şu cümlenin vuruculuğuna bakar mısınız: “[Suzanne,] Ona acıma hakkından beni yoksun bırakarak gerçek intikamını almıştı.” Kadın, kaderdir!

Akla Serseri Âşıklar’daki (1960) Jean Seberg’i getiren Haydée Politoff yani Koleksiyoncu Kız (89’) benim tanımlamamla ‘kaderin arzusu’nun kurbanı. Aramakla bulunamadığını bilmeyenlerden. Şu cümlenin mahiyetini kavrayabilseydi altı hikâyelik serinin en trajik kadını olmayabilirdi: “Mutluluğu erdemde ve basit ev hayatında bulduk.” Ahlak, özgürlüktür. Bir zafer ilamıdır ahlak…

Maud'lardaki Gecem (105’), filmdeki mühendis “bilmemeyi seçtiği için” ikinci sıramda yer alıyor. Yoksa başrol bir mühendise verildiği için bile ilk sıramda yer alabilirdi… 2014 yılında Erdek’te askerdim. 5 ay boyunca -aklı başında- tertiplerime bu filmin başlığından ilhamla yazacağım bir yazıdan bahsedip durdum: “______’lerdeki Gecem”. İki gece misafiri olduğum, beraber sahura kadar oturduğumuz, sayesinde hayatımın o güne kadarki en güzel sohbetini ettiğim canım arkadaşımdan-ustamdan, bana bu dünyada entelektüel bir Müslümanın nasıl biri olduğu, olup bitenler karşısında öfkeli bir duyuşun hangi derinliklerde gezindiğini düşündürten O ‘iyi adam’dan, eşiyle yaşadığı kitaplarla dolu güzel evinden bahsedecektim. Aylarca “______’lerdeki Gecem” başlıklı upuzun yazım üzerine düşündüm. O kadar çok düşündüm ki yazmaya yerim kalmadı.

Mesele Claire'in Dizi (105’) değil. Mesele, azgın -emekli- büyükelçiler sorunsalı: Pablo Neruda ya da Yahya Kemal kılıklı adama tahammül etmekte zorlandım. Ahlak Hikâyeleri içinde yersiz bir anlatı olmuş bu, biçimsiz bir duruşu var filmin. Ahlakî bir tutumdan çok “tecrübenin sefaleti” sözkonusu. Bu ne biçim sefarettir, ey sefil sefir!

Serinin son filmi olan Öğleden Sonra Aşk (97’) bir eve dönüş hikâyesi. Kalbe dönüş. Gerçek sevgiye, sadakate, vefaya, şefkate, doğruya dönüş. Özgür iradenin ve özgürlüğün şart olmasının hikâyesi. Evet, özgür olmak şart. Taşları yemek gerekse bile... Ahlak, özgürler içindir.

 

Éric Rohmer Fransız Sineması’ndaki son Kantçı'ydı. Altı parçaya ayırdığı Ahlak Hikayesi “Paris, Villiers kavşağı” diyerek sokakta başlıyor ve yatak odasında bitiyor!
Bütün mutlu sonlar gibi...

F  I  N