Refik Erduran'ın Gülen Bir Adam Olarak Portresi

Eski bir yazısında, Müslümanlık ve Müslümanlar ile ilgili algısını değiştirenin Bosna Savaşı olduğunu söylemişti Refik Erduran. Savaştan kısa bir süre sonra Bosna’yı gezmiş ve ‘değişmiş’.

Uğur Mumcu’yu çok sever. Bunu her fırsatta belirtir. Okuduğum kitaplarında, makalelerinde ve hattâ Devlet Tiyatrosu'nca sergilenen bir oyununda sık sık Mumcu'nun adını anması (''Bilgi sahibi olmadan, fikir sahibi olunmaz'' sözüne atıfta bulunmadan duramaz) bana vefa ve dostluğun zamana yenik düşmeyecek vasıflardan olduğunu bir kez daha hatırlatmıştır.

Nâzım Hikmet’i ne zaman, nasıl yurt dışına “kaçırdığını” gençlik dönemi anılarını anlattığı “GÜLEREK” isimli kitabında çok güzel bir üslûpla, kitabın ismi gibi hep gülerek, gülümseterek anlatır. (Kitabın unutulmaz bir önsözü var... Yine bu önsözden öğreniyoruz ki Erduran’a anılarını yazması için ısrarcı olan kişi 80’lerin sonunda Milliyet Gazetesi’nde çalıştığı sırada genel yayın yönetmenliğini yapan Mehmet Barlas imiş. “Yazmak zorunda kaldım” diyor ama devamını getirmemiş, anılar gençlik dönemiyle ve tek kitapla sınırlı kalmış.)

Refik Erduran çok mütevazı bir insan. Bunu her şeyden önce üslûbu ve hayat hikâyesinden anlıyorsunuz. Gençlik anılarının yayımlandığı güne kadar Nâzım Hikmet’in onun yardımıyla yurt dışına kaçtığını pek az kişi bilmekteymiş. Barlas, kamuoyunun da bunları bilmesi gerektiğini düşündüğü için zorlamış Erduran’ı.  Kitaptan öğrendiğim bir diğer önemli bilgi de Erduran’ı oyun yazmaya yönlendiren ismin Nâzım Hikmet oluşu. 

(Refik Erduran, bugün, yaşayan en büyük tiyatro yazarlarımızdan biri olarak kabul görüyor.)

Sadece “kaçış” faslı değil elbette kitabı özel kılan. Tuhaf şeyler de var. Mesela, Yahya Kemâl’in kendi evlerinde misafir olarak bulunduğu sırada Erduran’ın kız kardeşini nasıl köşeye sıkıştırdığını, nasıl gözü dünmüşçesine bir ‘taciz’ girişiminde bulunduğunu, buna nasıl şahit olduğunu anlattığı kısacık bir bölüm var ki... Erduran’ın bu olayı anlatırken büründüğü soğukkanlılık beni dehşete düşürmüştü. O kendi içinden bir ‘Fesuphanallah’ deyip geçse de okur bir süre duralıyor!

Ezcümle, “edebiyat tarihçileri”nin ve hakikatli okurların kaçırmaması gereken bir yığın ayrıntıyla dolu bir kitaptır GÜLEREK. Ama kitabın en güzel yanı, anlatılan her hikâyede bir  gülme payı bırakılmış olması.