Görüntü-Kitap

Felix Guattari

Guattari Kafka külliyatından (mektuplar, günlük, kurgular, defterler) istifade ederek, hayatının bir döneminde ‘Bir Kafka Filmi’ çekmeye çalışmış (kitabın ‘sunuş’ yazısında Stephane Nadaud’nun da belirttiği üzere ‘Kafka üzerine bir film’ değil, dikkat, ‘Bir Kafka Filmi’! Aslında bu uyarıyı/düzeltmeyi yapan kişi Guattari’dir…) ve neyse ki başaramamış! Kitap için bir düş antolojisi denilebilir ve Nadaud’nun sunuş yazısıyla açılıp sayısı altmış beşi bulmayan (!) Kafka düşünden geçerek, ‘Davalar ve Yordamlar’ ile ‘Kafka’nın Bandı’ metinlerine ulaşıyor. (Bu iki metin de ’84 yılında dergilerde yazılmış sıkı yazılar.) Kitabın son bölümü ise Notlar. Bunlar Fransız editör tarafından hazırlanmış ve MonoKL editörlerince de aynen korunmuş. Ama bunun öncesinde aradığımız, merak ettiğimiz ve evet, ne yazık ki hayal kırıklığına uğradığımız ‘Bir Kafka Filmi Tasarısı’ bölümünü okuyoruz. Ben kitabın en özel pasajlarını okuyacağımı zannettiğim bu bölümden hiç tat alamadım. Fazla teknik. Ne Bela Tarr’ın duygusu var, ne Leos Carax’ın ironisi. Batardı zaten bu film!

Kitap, bildiğiniz, iyi kötü hepimizin hayatının bir döneminde herhangi bir sebeple tuttuğu bir takım notlar tarzında hazırlanmış aslında. O yüzden büyük bir beklenti içerisine girmek zaten yanlış olur. Ama kitaba da adını veren bölüm, yani Franz Kafka’nın Altmış Beş Düşü beş kelimeyle takdire şayan bir işçiliğin ürünü! Kitabı okunur ve özel kılan yer de tam olarak bu bölüm zaten. Guattari, Kafka’nın bütün külliyatını, çekmeyi arzu ettiği film için hafızasına nakşetmişçesine adım adım izliyor. Özellikle Kafka’nın mektuplarında anlattığı rüyalarını bizim için ya da daha doğru ifadeyle, tasarısı için birer somut nesne haline getiriyor. Bu anlamda etkileyiciydi gerçekten de.

Kitabı Fransızcadan çeviren Murat Erşen, düşlerin aktarımı sırasında yapılan onlarca bölük pörçük alıntı için Türkçe’deki tüm -ciddi- Kafka çevirilerini kontrol etmiş, bir hayli detaylı bir şekilde taramış. Oldukça zor bir işin altından hiç sırıtmadan kalkmış, bunu söylemek istiyorum. Guattari’nin kullandığı alıntıları aracı kullanmadan yani Fransızca metindeki kullanımıyla da çevirebilirdi ama bunu yapmamış ve sıkı Almanca çevirmenlerimizin yaptığı tercümeleri kullanmayı tercih etmiş. (Bunu önemsiyor oluşumun bir diğer nedeni de şu: bu kitabı okuyan biri Kafka ile ilgili Türkçe’deki mevcut en iyi çevirilerin de bir listesine ulaşmış olacaktır.) Bu saygı, saygıyı hak ediyor doğrusu.

İyi bir kitap okudum!