Mihail: Bir Arkadaşlık Hikâyesi

Panait İstrati’nin Mihail'i (‘Arkadaş’) yıllarca zihnimin içinde dönüp durdu.

Okumayı çok istiyor olmama rağmen bir türlü fırsat bulup kitabı edinemiyordum. (Uğradığım kitapçılarda bulamamış, internet üzerinden satışta olanların ise yayınevlerini beğenmemiştim –benim istediğimin baskı tükenmişti.) Sonunda ‘tesadüf’, Mihail'i, taşınmaya çalışan eski bir kırtasiyecinin tozdan kararmış raflarının arasında çıkardı karşıma. Aradığım yayınevindendi: Varlık Yayınları’nın bastığı Yaşar Nabi Nayır çevirisi

Kırtasiyeci, uzun zamandır raflarında okuyucusunu bekleyen ama kimsesizler mezarlığındaki yoksullar gibi sahipsiz kalmış nice klişe kitabın, “100 temel eser”in, çeşit çeşit “namaz hocası” ve “dinimizi öğrenelim”in yanında, kıymetinden haberdar olmadığı çok değerli bazı kitapları da yok pahasına (2-3 TL’ye) satıyordu. Ben de kitaplığımın “sıhhî raflarında” bulunmayanlardan nasibime düşenleri kapıp evin yolunu tuttum.

Mihail ile birlikte beş tane daha kitap almama rağmen akşam evde okumaya ilk ondan başladım. Doğrusunu söylemek gerekirse “bakmaya” ilk ondan başlamıştım. Kapağını açıp inceledim, arka kapak yazısını okudum, Yaşar Nabi’nin “Sunuş” yazısını okudum, tam bırakıp diğer kitaplara göz atayım derken, “dur bir de ilk cümleyi okuyayım, nasıl girmiş yazar” dedim ki, 'bir de ne göreyim', kısacık romanın ilk 50 sayfasını devirmişim ve benim ‘uyanmama’ sebep olan obur ciğerim sigara istiyor...

Bir sonraki gün kitabı bitirmiş, üzerine hummalı bir düşünme ediminde buldum kendimi: yalnız eksik bir şeyler vardı. (Yine mi?) O herkesin öve öve bitiremediği ‘dostluk’ bu olamazdı. Tıpkı Tanpınar'ın Huzur’undan sonra bulamadığım huzur ve içine düştüğüm huzursuzluk hâli (!) gibi, İstrati’nin Mihail’indeki dostluğu da inandırıcı bulmamıştım.

[Oysa o kendisinden hiç hazzetmediğim Nasyonal Sosyalisti ne kadar da kıskanmıştım. Çünkü Mihail romanı onu soğuk bir Paris akşamında Kürk Mantolu Madonna’nın Raif Bey’i gibi göğsü bağrı açık dışarı fırlatmış ve ona “Yaşasın İdeoloji Kardeşliği” dedirtmişti! –Kardeşlik kardeşliktir.]

Allah’ım, dostluğa inanmadığımı bildiğin için mi onu göstermiyorsun bana. Tıpkı mutluluk ve mutsuzluğa ya da iyi ve kötüye inanmadığım gibi...

İstrati, sen elinden geleni yaptın arkadaşım. Bay Mihail ile anlaşamadık!