Ana içeriğe atla

Cevat Çapan: Şimdi Tabiat Kadar Yalnız



Cevat hoca, sağolsun, çok yaşasın; yıllar içinde çevirdiği şiirler ve kendi yazdıkları ile hayranlığımı kazansa da, Tehlikeli Oyunlara yazdığı önsözle fikrimdeki bu ‘mümtaz sakallı şahsiyet’ figüründe derin bir obruk meydana getirmişti.

Yani, tamam, Oğuz Atay okuyan biri için işin hikâye kısmı, yani “sonunda çocuğun ne olduğu, üşüyüp duran kızla yatıp yatmadığı” gibi dedektif öyküsü teraneleri öyle pek önem arzeden şeyler değildir. Ama güzel abim, insan bi’ kitaba yazdığı önsözde neden “başkarakter”in sonunda öldüğünü söyleme gibi bir –tutun beni– zırtapozluk, evet zırtapozluk yapar ki! (Tehlikeli Oyunlar’ı okumadan önce bu yazıyı okuyan arkadaşım, artık çok geç, gördüğün gibi bir Cevatlık da ben yaptım şimdi! Hadi bakalım…)

Kitaptan kemik kütürdeten lezzetler aldım elbette ama eğer Cevat hoca Hikmet Benol’un sonunda öldüğünü söylemeseydi o muazzam intihar sahnesinden çok daha büyük bir haz (!) alacağımı ve bunun fikrime daha tesirli bir etki yapacağını adım gibi biliyorum. Gerçi bu durum da bana çok önemli bir şey öğretti: Bu yol kazasından sonra hiçbir romanın (hatta hiçbir kitabın) önsözünü okuyarak o kitaba başlamadım diyebilirim. Bu da beni gerçek bir ‘önsöz canavarına’ çevirdi. Oğuz Atay, önsözlerin saçmalığı konusunda ne kadar da haklıymış!

(Yine bu noktada şöyle bir iddiamı daha süreyim foruma: Bana kalırsa Türkiye’nin en iyi ‘önsöz yazarı’ Enis Batur’dur. Aynı izlek üzerinden devam edelim: Bir Cevat hoca’nın Tehlikeli Oyunlar’a yazdığı önsözü getirin hatırınıza bir de Enis Batur’un Tutunamayanlar’a yazdığı önsözü… Aradaki tevazu ve ‘okurun hakkına tecavüz etmeme inceliğini’ düşünün. Yalnızca bu mu: Enis Batur’un Nevzat Erkmen tarafından çevrilen Ulysses için yazdığı önsözü hatırlayın bu kez de… Haklıyım değil mi?)

Yani; eyvallah hocam, öğreniyoruz… (Bir de sen niye o kadar güzelsin ki Cevat Çapan! Ne güzel bir dostsun sen, ne acayip arkadaşların olmuş senin öyle; Oğuz Atay’ın en iyi dostu, Halit Refiğ’in en iyi dostu… Tabiat kadar yalnız mısın, şimdi?)






















Not:
Bazı çevirmenler haddinden fazla iyidir! Onlardan bu kadar iyi olmalarını beklemeyiz. Yalnızca bir ‘aracı’ olsunlar yeter bizim için, beklentisindeyizdir… Örneğin Can Yücel: önemli bir şair olmasının yanında yine önemli ve büyük bir çevirmendir. Eyvallah. Ve fakat öylesine iyidir ki bir okur olarak beni korkutur. Çevirmekten öte –Yahya Kemal’in deyişiyle– ‘Türkîleştirme’ye vardırır işi. Okuduğum metnin bir çeviri mi yoksa çevirmenin artistik bir şiir girişimi mi olduğu konusunda ciddi şüpheye düşerim.

Cevat Çapan Can Yücel gibi değil elbette. Daha sâdık, çevirdiği şairin metnine, diline, edasına. Ama yine de korkuyorum onda! Tabii önce şunu söylemem lazım: yıllardır çeviri şiir okuyan, bu konu üzerine düşünen, mukayeselerde bulunan bir okur olarak diyebilirim ki Cevat Çapan dünyanın en büyük çevirmenlerinden biridir. Onun –hafazanallah!– kusurdan münezzeh büyüklüğünden korkuyorum, evet, ama çok sürmüyor, anında teslim olup gerçek şiirin tadına varıyorum:


KAÇIŞ

Bundan başka bir şey değildi aşkımız:
gider, dönerdi gene ve bize
gözleri kapalı, uzak, çok uzak
mermerleşmiş bir gülümseme getirirdi
yitik sabahın otunda
garip bir deniz kabuğu
ruhumuzun inatla açıklamaya çalıştığı.

Bundan başka bir şey değildi aşkımız:
sessizce yoklardı çevremizde ne varsa,
açıklamak için ölmek istemeyişimizi
bunca coşkuyla.

Ve tutunduysak başkalarının bellerine,
var gücümüzle sarıldıysak boyunlarına,
soluğumuz karıştıysa
bir başkasının soluğuna,
ve yumduysak gözlerimizi, bundan başka
bir şey değildi:
bu derin acıydı yalnız, tutunabileceğimiz,
kaçışımızda.


Yorgo Seferis

(Çevirmen: Cevat Çapan)


[Kaynak: Yorgo Seferis, Seçme Şiirler, Yön Yayınları, Eylül ’92, sy. 57]





Yorumlar

  1. Sayın M
    Blogunuzda resmen ilk gençlik yıllarımı buldum "yolun yarısını" bir nebze aşmışken.
    Okumak çok iyi geldi bir yandan, diğer yandan kendime kızdım bu kadar geç farkettiğim için.
    Hasılı, kaleminize sağlık ve teşekkürler paylaşımlarınız için
    Beni mektup arkadaşıma götürdünüz zihnen de olsa
    N.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Çok teşekkürler. Mektup arkadaşları unutulmaz. Hele de ilk gençlikte ise... Saygılar, sevgiler.

      Sil

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

[...] Günce

M. Milât Özçelik [22 Eylül 2023 – 8 Mart 2024]   ~  B İ T T İ  ~   23. Hafta & 24. Hafta   Temmuz ayının o güzel, sıcak günlerinin birinde, 'dünya hayatım' için işbaşı yapar gibi, bir pazartesi sabahı doğmuşum, 25 Temmuz 1988'de. Belki de bundan, yaz günlerini çok severim. Güneşten şikâyet eden biri olmadım hiç. Yazın bitimiyle beliren sonbaharı sevmeyişim de yine bundan olsa gerek. Sonbaharın gelişiyle hissettiğim şey hüzün değil, düpedüz üzünçtür. Tabiatın sonraki adımını, kışı düşünüp iyice üzülürüm. Bütün kışlarım üzgün geçer. Derken ilkbahar gelir. İlkbaharı yazdan da çok severim. Çiçeklenen ağaçları izlemeye, kuş seslerini dinlemeye, çimlenen toprağa bakmaya doyamam. Yeşilin bütün tonlarını severim. İlkbaharda göğün rengi bile açılır. Kışın kasveti dağılmış, öfkesi dinmiştir. Yer gök ferahlar, tabiat gibi insan da gevşer, hafifler... Çocukluğumun yarısı, bir gölgeye uzanıp o berrak göğü izlemekle, onu anlamaya çalışmakla geçti. Geniş zamanlardı.   Bir özel hastan

Bir Ardıç Kuşu Yaşadı

    Bu, hayatım boyunca yazdığım en zor ve ‘önemli’ yazı. Kötü bir rüyadan uyanıp ölüm haberini okuduğum  Engin Ardıç  hakkında. Üzerimdeki kesif hüzünle ne ölçüde hakkını verebilirim bilmiyorum ama  Ardıç Kuşu , bu dünyaya doğmuş olmaktan sonraki en değerli katkıyı sundu bana:  okumak.   2005-2006 filan olmalı... Lise bitmiş ve ben, nedense bir ‘eşik’ kabul ettiğim 20 yaşımın arifesinde, anlatması uzun sürecek meseleler yüzünden arkadaşsız kalmıştım ve fena halde başarısızdım. (Güncesinde  “ Bu yaşın hayatın en güzel dönemi olduğunu söyleyenlerin canına okurum!”  demişti ya Paul Nizan, işte öyle.) Üniversite sınavlarına hazırlanıyordum sözde ama onun da tadı yoktu. Ne olmak ya da ne yapmak istediğimi bilmiyordum. Hayat berbattı ve ben, o güne değin eksikliğini hissettiğim şeyin ne olduğu konusunda bir fikir sahibi bile değildim.   Oradan oraya, sersem gibi salınıp durduğum bir gün, güzel bir yaz günü olarak kalmış aklımda, yaşadığımız apartmanın altındaki çay ocağının taburelerinden b

Yusuf Atılgan'ın Bütün Şiirleri (ve Birkaç Soru)

Ölü Su İçsin mi kansıcağı ikindilerde İki ucu denizsiz çay suyundan Dört boynuzlu yörük öküzü Çıkamaz ininden yaz uykusunda çakıroğlan duvarda çamursarısı sidikkızılı boynuzbozu bir ölüdoğa sıvanın altında kim var Susuz aç kim gizliyor olumlu tarhanayı sevimli ifritlerden as kendini çakıroğlan bir türküde oturacaksın yapayalnız sabah çayları bir türküde üzüm Kısır tarlada gereksiz bir kaya ya da İskender sininde bir kabartma taşdonuğu (yaşadıydı Karacoğlan Kızı Yunus karıncası kansıcağı ikindilerde harman kaşıntısı) Kendir saplarıyla asılmış uzarken yarı yolda Suçluyum sayın yargıç bir zurnacı çingene ısmarlayın ipime Ya siz sayın Yargıç? Yusuf Atılgan [Yazı Dergisi,   Sayı 1,   1978.] * Ayrılık Doğu yeli esiyor karşıdan kirpiklerim tozlu Ergin başaklar geçiyor iki yanımdan Sensiz Bir serin denizde misin kumda mısın Öyle mi omzunda kuruyan deniz tuzu Bensiz Çorak tarlada geçkin bir at çakalı Bir telli ka