Tonino Guerra İçin Küçük Bir Şarkı

92. yaş gününü kutladığı 16 Marttan beş gün sonra, 21 Mart 2012'de dünyamızdan geçip giden büyük İtalyan senaryo yazarı, şairin adıdır: Tonino Guerra.

Onun senaryosunu yazdığı / içinde yer aldığı filmlerde kuşlardan, ağaçlardan, inatçı bir tekrarla akıp giden nehirlerden, rüzgârla okşanıp duran ekinlerden bahseden ve 'felsefe yapmadan duramayan' karakterlere yer verişi kimilerine biraz ‘ağır/sıkıcı’ geliyor olsa da, ben kendisini, asıl (ve “keşke yalnız”) bunun için sevmiştim diyebilirim.

Israrla ve derin, şiirle yüklü bir inatla bunu/bunları tüm hayatı boyunca önplana çıkarışı beni hep cezbetmişti. Bu konuda yalnız sayılmayacağım ki Michalengelo Antonioni'den Andrei Tarkovsky'ye, Federico Fellini'den Theo Angelopoulos'a, Nacer Khemir’e kadar birçok 'özel' yönetmenin filmlerinde senarist olarak yeraldı Guerra.

Antonioni ile ‘Macera’, ‘Gece’, ‘Batan Güneş’, ‘Kızıl Çöl’, ‘Cinayeti Gördüm’, ‘Zabriskie Point’;  Fellini ile ‘Amarcord’; Angelopoulos ile ‘Puslu Manzaralar’, ‘Sonsuzluk ve Bir Gün’, ‘Ağlayan Çayır’;  Andrei Tarkovski ile ‘Nostalghia’; Nacer Khemir ile ‘Bab Aziz’;  Francesco Rosi ile ‘The Mattei Olayı’, ... filmlerinde birlikte çalıştı!

Ama her şeyi –bütün bu ansiklopedik bilgileri–  bir kenara bırakıyorum (yok, korkmayın, kuşlardan ve ağaçlardan söz etmeyeceğim); şu sözü 'sarfedebilmiş' olması bile Tonino Guerra’nın benim dünyamda müstesna bir yere yerleşmesine yetiyor da artıyor: 

“Çalıştığım tüm yönetmenlerin senaryolarına biraz şiir katmaya çalıştım, onların buna ihtiyacı olmasa da.”

1983 tarihli “Zamanda Yolculuk” belgeselini izlemiş olanlar hemen anımsayacaktır; filmin başlarında Tarkovsky ve Guerra arasında şöyle ‘şiirli’ bir konuşma geçer:

Guerra: 

Biliyorsun, Andrei, dün akşam birkaç şiir yazdım.

Tarkovsky: 

Öyle mi?

Guerra: 

Evet, senin için.

Tarkovsky: 

Benim için mi?

Guerra: 

Evet, duymanı istiyorum… Lehçeye uygun yazıyorum, İtalyanca değil. Ama İtalyanca okuyacağım, böylece bir şeyler anlayabileceksin…

“Bir evin ne demek olduğunu biliyorum

Bir ceket mi? ya da şemsiye, eğer yağmur yağarsa?

Şişelerle, yırtık pırtık giysilerle, tahta ördeklerle,

perdelerle, vantilatörle doldurdum içini.

Sanki hiç ayrılmak istemiyorum

O zaman bir kafes

uğrayan herkesi esir eden

Senin gibi bir kuşu bile, kardan kirlenmiş.

Ama birbirimize söylediğimiz

o kadar açık ki sır olarak kalamaz.’’

Tarkovsky (gülümseyerek): 

Güzel. Çok güzel... Çok hüzünlü...

Guerra: 

Hayır, bize umut veriyor. Herşey iyi olacak.

*

Tonino Guerra’nın kendisinden öte, nazarımda temsil ettiği şey’ler itibariyle ölümsüz bir isimdir, bir kahramandır… ve biz onunla, iki güzel dostuz.